Five Ws and H

Teknik hakkında

5N1K, bir sorunun dışa yansıyan semptomlarını hızla keserek altta yatan nedenleri (NEDEN) ortaya çıkarmak için basit ama güçlü bir araçtır, böylece sorunun üstesinden bir kez ve tamamen gelebilirsiniz. Sorunun nasıl çözüleceği H (NASIL) ile temsil edilir.

5N1K, cevapları bilgi toplama veya sorun çözmede temel kabul edilen sorulardır. Bu sorular bazen gazetecilik soruları olarak da adlandırılır çünkü tüm haberlerin bu sorulara yanıt vermesi beklenir.

Bu tekniğin arkasındaki mantık, gerçeklerin ve bilgilerin herhangi bir analizinin ancak 6 soruyu cevaplayabildiğimizde tamamlanmış olacağıdır:

• • Kim (olaya dahil oldu)?
  • Ne (oldu)?
  • Nerede (gerçekleşti)?
  • Ne zaman (gerçekleşti)?
  • Neden (bu oldu)?
  • Nasıl (oldu)?

Nereden geldi?

Bu standart soru dizisi antik çağlardan beri kullanılmaktadır. Yunan retorikçi Temnoslu Hermagoras (MÖ 1. yüzyıl) bir konu hakkında bilgi kaynağı olarak yedi “durum” tanımlamıştır: kim, ne, ne zaman, nerede, neden, ne şekilde, hangi yolla.

İngiliz gazeteci ve yazar J. R. Kipling’in “Filin Çocuğu” masalına eşlik eden ünlü bir şiiri şöyle başlar:

Altı dürüst hizmetçim var
(Bildiğim her şeyi bana onlar öğretti);
İsimleri Ne ve Neden ve Ne Zaman
Ve Nasıl ve Nerede ve Kim.

Hangi amaçlar için uygundur? (Mühendislik eğitiminde nasıl kullanılır?)

Bu yaratıcılık tekniği, gazeteciler tarafından bir sorgulama yöntemi olarak kullanılan standart bir araçtır ve bazen “muhabir soruları” olarak da adlandırılır. Bu sorgulama yaklaşımının amacı, verilen sorunu daha iyi tanımlayabilmek ve bir çözüm bulabilmek için daha kesin bir şekilde anlamaktır.

Bu yöntem farklı durumlarda kullanılabilir, örneğin:

• • Bir tartışmada akılda tutulması gereken bir kontrol listesi olarak veya daha fazla soru üretmek istediğinizde;
  • Problem çözmenin ilk aşamalarında veri toplama soruları oluşturmak için;
  • Beyin fırtınası, beyin yazımı ya da benzer başka bir teknik sırasında mevcut fikirlerin geliştirilmesine yardımcı olmak üzere fikir uyandırıcı sorular üretmek için.

Bu teknik, hikaye anlatımı veya hikaye yazımı öğretilirken kullanılabileceği gibi beyin yazarlığı, beyin fırtınası ve bir sorunun tanımlanması, analiz edilmesi ve çözülmesini gerektiren farklı durumlarda da uygulanabilir.

Nasıl kullanılır?

Bu süreçte, katılımcıların çözülmesi gereken sorunla ilgili olarak altı soruyu art arda sormaları beklenmektedir:

• • Kim?
  • Ne?
  • Ne zaman?
  • Nerede?
  • Neden?
  • Nasıl?

Her sorunun gerçeklere dayanan bir cevabı olmalıdır; soruların hiçbiri basit bir “evet” veya “hayır” ile cevaplanamaz. 5N1K üzerinden yürümek, atladığımız bir şey olup olmadığını görmemizi sağlar.

5N1K genellikle çözüm aramadan önce sorunun anlaşılmasını geliştirmek için sorun keşfi aşamasında kullanılır. İşte sorulabilecek bazı sorular [3]:

1. 1. Sorun (ya da yaratıcılık ihtiyacı) nedir?
   2. Bu neden bir sorun ya da fırsattır?
   3. Ne zaman (ya da ne zamana kadar) bunu çözmüş ya da yaratıcı bir yanıt bulmuş olmamız gerekiyor?
   4. Bundan kim sorumlu, kim buna dahil olabilir ya da bir çözüm bulmamıza yardımcı olabilecek bir fikri var?
   5. Alternatifler bulursak en iyi çözümün hangisi olduğunu nasıl değerlendireceğiz? Bunu nasıl uygulayacağız? Kaynakları nasıl bulacağız?
   6. Bu çözümler nerede uygulanabilir olacak?

Bu teknik birçok farklı şekilde kullanılabilir, örneğin [3]:

• • Bir birey tarafından: soruları kendisine sormak ve cevapları yazmak
  • Bir ekip tarafından, beyin yazısı şeklinde: ekip bir masanın etrafına oturur ve Ne? Neden? Ne zaman? Kim? Nasıl? Nerede? “A” kişisi “Ne” sayfasıyla, “B” kişisi “Neden” sayfasıyla, “C” kişisi “Ne zaman” sayfasıyla başlar ve bu şekilde devam eder. İlk kişi “Ne” hakkında bazı fikirler yazar, sonra kağıdı bir sonraki kişiye verir, o da birkaç öneri daha ekler ve bir sonraki kişiye geçer, vb. Altı kâğıt grubun tüm üyelerini dolaştığında muhtemelen kâğıt başına 12 öneriniz ve tüm egzersiz için 6X12 kâğıdınız olacaktır.
  • Bir ekip tarafından, beyin fırtınası şeklinde: kolaylaştırıcı bir flipchartın önünde durur, soruları sorar ve fikirler bağırıldıkça onlara yetişmek için hızlıca yazmaya çalışır.